Φορντισμός - μεταφορντισμός - δίκτυα

Στην ιστορική φάση του φορντισμού ο καπιταλισμός προκειμένου να αναπτυχθεί στα πλαίσια της αντίφασης παραγωγής/ορθολογισμού και κατανάλωσης/ επιθυμίας πρέπει να διαμορφωθεί ένας ολιστικός τρόπος ζωής που δομείται στη βάση δυϊσμών. Η κερδοφόρα παραγωγή απαιτεί τον ορθολογικό έλεγχο των συναισθημάτων και των επιθυμιών και την καλλιέργεια της επιθυμίας για κατανάλωση που συχνά είναι ανορθολογική. Ένας τρόπος διαμεσολάβησης ανάμεσα στη λογική και την επιθυμία είναι η ρύθμιση του χρόνου μέσα από την αναδιαμόρφωση του χώρου. «Η μηχανική των μηχανών (mechanical engineering) δεν μπορεί χωρίς μία ισότιμη υπολογισμένη κοινωνική μηχανική (social engineering). Οι κοινωνικοί μηχανικοί αναπτύσσουν στρατηγικές για διαχωρισμό της εργασίας και του σπιτιού με τρόπο που να εξασφαλίζονται οι διαφορετικές περιοχές για διαφορετικές δραστηριότητες. Από τις προσπάθειες του Ford να οργανώσει τους εργαζόμενους και το σχεδιασμό της πόλης από τον Pullman, στις μεταπολεμικές Αμερικάνικες διαφημίσεις και προαστιοποίηση, οι άνθρωποι της βιομηχανίας έχουν συνειδητοποιήσει ότι για να αναπτυχθεί ο καπιταλισμός πρέπει να μετατραπεί σε ένα «συνολικό τρόπο ζωής. Το σύνολο αυτό δομείται έμμεσα από μία σειρά δυϊστικών αντιθέσεων οι οποίες δεν είναι ποτέ ισοδύναμες:

Εργοστάσιο Σπίτι

Εργασία Ελεύθερος χρόνος

Λογική Επιθυμία

Άνδρας Γυναίκα

Άνδρας Σύζυγος Γυναίκα Σύζυγος

Αφού το σπίτι, ο ελεύθερος χρόνος, η επιθυμία, και η γυναίκα διατάσσονται να υπηρετούν το εργοστάσιο, τη λογική και τον άνδρα οι βιομηχανικοί ρυθμοί διαχέονται σε όλη τη ζωή. Μέσα σε αυτό το συνολικό τρόπο ζωής, τίποτα δε φαίνεται να ξεφεύγει από τη λογική της μαζικής παραγωγής..» [i] Αυτή είναι η λογική του ΠΛΕΓΜΑΤΟΣ στη βάση του οποίου δομούνται οι νεωτερικές κοινωνίες.(Mark C Taylor 2003: 29-30)

Στη μετανεωτερική εποχή των δικτύων οι δυϊσμοί της νεωτερικότητας δεν καταργούνται αλλά διαμορφώνουν ένα πολύπλοκο πλαίσιο αλληλοδιεισδύσεων και αμφισημιών. Οι αντιφάσεις δίνουν χώρο στις αμφισημίες και τον αγνωστικισμό. Τώρα οι χώροι διατάσσονται, αναδιατάσσονται, παράγονται και αναπαράγονται διαρκώς, μέσα από μία διαδικασία διαρκούς ροής του ενός μέσα στον άλλον. Τηλεργασία, οικία, σταθμοί παιδιών στους χώρους εργασίας, τρανσέξουαλ, διαφυλικοί και αφυλικοί, απασχολησιμότητα, cyborgs, ρομπότ, ημι-αγωγοί, μεταμοσχεύσεις, κλπ είναι μερικές από τις έννοιες που αναδύονται μέσα από τη σύνθλιψη του νεωτερικού κόσμου. Ο οποίος ξαναγεννιέται μέσα στις υπερλεωφόρους της πληροφορίας, του Διαδικτύου και του κυβερνοχώρου.

Ο Baudrillard θεωρεί ότι το Διαδίκτυο αποτελεί το τέλος της συμβολικής απόστασης ανάμεσα στο μεταφορικό και το πραγματικό. Ο υπολογιστής αποτελεί το υπερρεαλιστικό όχημα ενός ταξιδιού σε έναν προσομοιωμένο κόσμο. Η γεωγραφία του εκρήγνυται σε ένα υπερ-ενδύναμο σημείο (hyperpotential point) όπου «όλα τα ταξίδια έχουν ήδη λάβει χώρα· όπου η πιο ασαφής (vaguest) επιθυμία για διάχυση (dispersion), αποφυγή (evasion) και κίνηση συγκεντρώνονται σε ένα σταθεροποιημένο σημείο, σε μία μη-κινητικότητα που έχει πάψει να είναι μία ακινησία και έχει γίνει αυτή μίας πιθανής αμφισημίας· μιας απόλυτης κινητικότητας, που κενώνει το χώρο της διασταυρώνοντας τον ακατάπαυστα και χωρίς κόπο (Baudrillard 1986)

Η αρχή του τέλους για το «τέλος της ιστορίας».

---

[i] Το ίδιο θεωρεί και ο Νέγκρι στην ανάλυση του για τον κοινωνικό εργάτη. Σύμφωνα με την ανάλυση του ο καπιταλισμός επεκτείνει τους μηχανισμούς του έξω από το εργοστάσιο στο σπίτι, το σχολείο, τον ελεύθερο χρόνο μετατρέποντας της κοινωνία σε κοινωνικό εργοστάσιο. (Negri 1989: 4-5)

Baydrillard Jean, 1983, Simulations, N.York, Semiotext(e)

Negri Antonio, 1989, Politics of Subversion. A manifesto for the 21th century, Polity Press

Mark C Taylor, 2003, The moment of complexity. Emerging network culture,London, The University Press of Chicago.